Deniz buzu yoksa kutup ayısı da yok.
Düzenli kaynakları tükenen fırsatçı yırtıcılar, dört farklı yöntem kullanarak yeni yiyecek kaynakları buluyor. Peki bu çözüm onları kurtarmaya yetecek mi?
Kutup ayılarının işi zor.
Kuzey Kutup Bölgesi’nin yırtıcılarının sayısı sürekli ve hızla azalıyor. Çünkü fok gibi deniz memelilerini avlamak için ihtiyaç duydukları deniz buzu yok oluyor.
Kar amacı gütmeyen Polar Bears International kuruluşuna göre, doğada 25 binden az kutup ayısı kaldı. Örneğin güneydeki Beaufort Denizi civarındaki nüfusları 2001 ila 2010 yılları arasında yüzde 40 kadar azalış göstererek 1500’den 900’e düştü.
Doğal yaşam alanları git gide küçülen kutup ayıları tuhaf davranışlar sergilemeye başladı. Bu ay başında beş ayı, Rusya’daki bir meteoroloji istasyonunda çalışan bilim insanlarını ablukaya alarak dışarı çıkmalarını engelledi.
Aynı gün Kuzey Kutbu’nun bir başka bölgesinde Kanada, Danimarka, Norveç, Rusya ve ABD’yi temsil eden bilim insanları kutup ayılarının yok olmasına dur demek amacıyla hazırlanan on yıllık planı açıkladı. Önlemler arasında, kutup ayılarının doğal ortamlarının korunması ve iklim değişikliğine karşı kanun koyucular ve kamuoyu ile birlikte çalışmalar yapmak da var.
Kutup ayıları genelde deniz buzunun üstünde avladıkları halkalı fok ve sakallı foklarla besleniyor. Karadayken deniz kuşları, yumurta, hatta ot bile yiyebilseler de deniz buzu olmadan yiyeceklerinin önemli bölümünden yoksun kalıyorlar. [Fotoğraf: Cory Richards]
Ancak iklim değişikliğiyle mücadele bir gecede olmuyor. Yiyecek ve doğal ortam azlığı, kutup ayılarının sağ kalmak için yaratıcı çözümler bulmasıyla sonuçlanıyor.
İşte kutup ayılarının değişen gezegenimizin etkisine maruz kalmamak için uyguladığı dört strateji:
Artıkları Buzda Saklamak
Norveç’in kuzey kutup bölgesindeki adalar grubu Svalbard’daki bir araştırma ekibi geçenlerde aç bir kutup ayısının yunus yediğini ve artıklarını da daha sonraya saklamak üzere kara gömdüğünü gözlemlemiş. Bu davranışın şaşırtıcı olmasının çeşitli nedenleri var.
Bir kere, kutup ayıları normalde fok yemeyi tercih ediyor. Ayrıca bilim insanları yırtıcıların bu yunus türünü yediğine daha önce hiç görmemişti. Bozayı gibi başka ayı türleri daha sonra yemek üzere yiyecek depoluyor ama artan yiyeceği buzdolabına koyar gibi bir tarzda saklamak kutup ayıları için sıradışı bir davranış.
Bir anne kutup ayısı, iki yavrusuyla birlikte kendini Kuzey Kutbu’nun buzsuz bir bölümünde bulmuş. Buz tabakasının incelmesi, kutup ayılarının avlanmak için inanılmaz uzun mesafeler katetmek zorunda kalması anlamına geliyor. Bu fotoğraf, Kuzey Kutup Bölgesi’nin çok da uzak olmayan bir gelecekteki durumunu gösteriyor olabilir. [Fotoğraf: Paul Nicklen]
Muhtemelen şöyle bir şey olmuştu: Yunuslar, buzsuz dönemde Svalbard’a kadar yüzmüşlerdi. Aslında bu da sıra dışı çünkü burası normalde yıl boyunca donmuş oluyor. Daha sonra bölge buzlandığında burada tutsak kalmış ve kutup ayılarına yem olmuşlardı.
Bu tür buz tuzakları ayılar için kısa dönemli bir lütuf oluyor, onlara sadece buzdaki bir delikten çekip aldıkları bol yağlı bir gıda kaynağı sağlıyor.
WWF’nin Kuzey Kutbu korumacılık grubu başkanı Peter Ewins, bu durumun Norveç kutup ayıları açısından her şeyin yolunda gideceği anlamına gelmediğini söylüyor.
“Uzun dönemde kutup ayılarına yem olan bu türlerin nüfusu azalacak,” diyor. “Dolayısıyla kutup ayıları için sürekli bir zengin yağ kaynağı olmayacak.”
Menüde Hem Et Hem Balık
Kar kazları üremek için her yıl Kanada’ya geliyor. Dişiler normalde kuluçkaya bir kerede dört yumurta bırakıyor. Bir zamanlar ABD’de tehdit altında olan bu türün yeniden toparlanması kutup ayılarının şansını artırıyor.
Omurgalı hayvanlar bilimcisi Robert Rockwell, Oikos dergisinde yayımlanan 2011 yılına ait bir araştırmada bu yumurtaların kutup ayıları için yedek bir yiyecek kaynağı olduğunu ortaya koymuştu. Tek bir yumurta yemek ‘çubukta tereyağı’ yemeye benziyor,” demişti Rockwell o zaman kendisiyle yapılan röportajda.
Rockwell 88 kar kazı yumurtasının bir fokun kalorisine eşit geldiğini söylüyor. WWF’den Ewins de bunu yaz boyunca günde tek bir kez granola yemeye ve ardından gelen altı ay boyunca sizi tok tutacağını beklemeye benzetiyor.
Deniz buzu üzerinde fok avlamak giderek zorlaştığı için, bazı kutup ayıları kaz yumurtası yiyor. Fotoğrafta Kanada’daki Nunavut Territory’de fotoğraflanan bir yuva görülüyor. [Fotoğraf: Paul Nicklen, National Geographic Creative]
“Kimi usta kutup ayıları yosun, bal ve etrafta buldukları balina ölülerinden oluşan bir beslenmeyle hayatlarını idame ettiriyor olabilir,” –ve tabi bir de kaz yumurtası var- “Ama bu tür yiyeceklerle beslenmek şu andaki nüfus seviyelerini sürdürmeye yeterli değil,” diyor Ewins.
Alaska, Anchorage’deki ABD Jeolojik Araştırmasında görevli yaban hayat biyoloğu Karyn Rode, birkaç şanslı ayının kaz yumurtası gibi farklı besinlerden faydalandığını kabul ediyor.
Frontiers in Ecology and the Environment dergisinde bu konuda Nisan ayında yayımlanan bir araştırmanın liderliğini yapan Rode, bu gibi fırsatçı yiyeceklerin türe hayatta kalmakta bütünsel açıdan faydası olmadığı uyarısında bulunuyor.
Ayakta Kış Uykusu Olur mu?
Isının küresel çapta yükselmesi ve Kuzey Kutup buzunun doğal değişkenliği, yazları daha uzun dönemli buz erimesi yaşanmasına ve kışları donma sürecinin yarım kalmasına yol açıyor. Bu da, buz üstünde fok balığı avlayan –foklar yavrularını buzda büyütüyor-–kutup ayılarının yiyecek bulmasını zorlaştırıyor.
“Deniz buzunun en az olduğu yaz aylarında daha yüksek oranda ayının sahile geldiğini ve burada daha fazla zaman geçirdiğini görüyoruz,” diyor Rode.
Bazı araştırmacılar, kimi kutup ayılarının sahile yüzdüğü, yiyecek açısından kıt yaz aylarında hayvanların enerji tasarrufu yapmak amacıyla aktif bir kış uykusu stratejisi uyguladıklarını düşünüyordu.
Ancak Science dergisinde Haziran ayında yayımlanan bir araştırma bu teoriyi sorguluyor: Araştırmacıların kutup ayılarına yerleştirdiği takip cihazları, hayvanların metabolizma hızının açlığın neden olduğu doğal yavaşlama haricinde yavaşlamadığını gösteriyor.
İnsan Yiyeceği Yemek
“Kutup ayıları çok fırsatçı besleniyor,” diyor Rode. “Bazen kendi zararına olma pahasına her şeyi yiyor.”
Bu yiyecekler arasında kasabalarda yaşayanların depoladıkları gıdalar ve atıklar da var.
Kanada’ya ait Nunavut Toprakları’nda yer alan Arviat kasabası, 2014 yılında çocukların kapı kapı dolaşıp şeker topladıkları Cadı Bayramı etkinliğini kutup ayısı saldırısı endişesinden dolayı iptal etmiş, kutlamaların iç mekanda yapılmasına karar vermişti.
Kutup ayıları deniz buzunun olmadığı bir dünyaya uyum sağlamaya çalışsalar da doğaları gereği deniz buzuna çok bağımlılar. [Fotoğraf: Cory Richards]
WWF, Arviat’taki kutup ayısı saldırısı olasılığını azaltmak için ayılara dayanıklı metal yiyecek kutuları dağıtıyor. Ayrıca korkutup kaçırmak için spot ışık ve ayı kaçırtıcı –yüksek ses çıkaran bir alet– kullanan bir kutup ayısı gözcüsü de görevlendirmiş.
Ewins, yiyecek arayan kutup ayılarının adapte olmaya devam etmek zorunda olduklarını söylüyor.
İklim değişikliği biraz daha kontrol altına alınana kadar, “buza bağımlı bu hayvanların yaşadığı sorunlar 20-30 yıl daha sürecek,” diye konuşuyor.
“Kutup ayılarına ve bölge halkına bu geçiş döneminde ayakta kalmaları için yardım etmeye çalışıyoruz.”
Ker Than makaleye katkıda bulunmuştur.